الحركة القسريّة
احفظ هذه المقالة بتنسيق PDF
الحرکة القسریّة في إصطلاح
الحكماء عبارة من
القوّة المحرّکة ان کانت خارجة عن المتحرّک فالحرکة قسریّة كحركة الحجر إلى
الفوق، وبعبارة أخرى هی الّتی محرّکها خارج عن المتحرّک بها.
کلّ
جسم یتحرّک فحرکته امّا من سبب خارج، وتسمّی
حرکة قسریّة...
هی ان یحرّک الجسم الی خلاف ما یقتضیه طبعه.
هی الّتی محرّکها خارج عن
المتحرّک ولیس بمقتضی طبعه. وذلک قد یکون بالجذب وقد یکون بالدّفع.
حرکة یتحرّک بها المحرّک لا من ذاته ولا بحسب صورته الخاصّة به.
هی الّتی محرّکها خارج عن المتحرّک بها.
حرکت منقسم می‌شود به آن که مقتضی آن قوّتی باشد جسم را یا امری خارج از جسم وقوی او.واوّلی را یا شرط کنند در آن که اوبه ادراک وارادت باشد واین حرکت ارادی است، چون حرکت حیوان، یا شرط نکنند در آن این را واین حرکت طبیعی باشد: خواه قوّت اقتضاء آن کند بر وتیره واحده وخواه بر وتایر مختلف چون نمونبات وثانیه حرکت قسری باشد اگر متحرّک کجزء من المحرّک یا محرّک مکان متحرّک باشد. (الحرکة تنقسم الی ما یقتضیها قوّة فی
الجسم اوامر خارج من الجسم وقواه، والاوّل امّا ان یشترط فیه
الادراک و
الارادة وهو
الحرکة الارادیّة، مثل حرکة الحیوان، اولا یشترط فیه ذلک وهو
الحرکة الطّبیعیّة، سواء اقتضتها القوّة علی وتیرة واحدة او علی وتائر مختلفة مثل نمو النّبات. والثّانی هو
الحرکة القسریّة ان کان المتحرّک مثل جزء المحرّک اوکان المحرّک مکانا للمتحرّک).
ان کانت القوّة الموجودة فی المتحرّک مسبّبة من سبب خارجیّ لولاه لما وجدت سمّیت الحرکة قسریّة.
القوّة المحرّکة ان کانت خارجة عن المتحرّک فالحرکة قسریّة.
مبدؤها (الحرکة) امّا خارج عن المتحرّک، فهی قسریّة.
المتحرّک امّا ان یتحرّک من تلقاء ذاته اومن تلقاء ما یباینه. والثّانی ان کانت حرکته کحرکة الحجر الی فوق فیسمّی
حرکة قسریّة.
ان یکون
مبدا الحرکة فی غیره وهی
الحرکة القسریّة.
مجمع البحوث الإسلامیة، شرح المصطلحات الفلسفیة، المأخوذ من عنوان «الحركة القسريّة» ج۱، ص۱۰۹.
