الغاية

احفظ هذه المقالة بتنسيق PDF

---

الغایة في إصطلاح الحكماء عبارة عن آخر ما ینتهی الیه الفعل ویسکن لدیه الفاعل المقتضی، کما انّ المبدا فی الحقیقة اوّل ما یفتقر الیه صدور الفعل او هي ما الیه یتحرّک، ومتی وصل الیه وقف.

---

هو الّذی لاجله الفعل، مثل التّعلیم والعلم الحاصل عنه. العلّة الّتی لاجلها یحصل وجود شی‌ء مباین لها.

---

انّ السّبب للشّی‌ء لا یخلو امّا ان یکون داخلا فی قوامه وجزءا من وجوده او لا یکون، وامّا ان لم یکن جزءا من وجوده فامّا ان یکون ما هو لاجله او لا یکون، فان کان ما هو لاجله فهو الغایة. الّتی لاجلها الشّی‌ء ویؤمّها الشّی‌ء لا یبطل مع وجودها الشّی‌ء، بل یستکمل بها الشّی‌ء. هی الّتی لاجلها توجد الاشیاء. هی ما لاجله یکون الشّی‌ء. هی الّتی لاجلها فعل الفاعل، ووجد الحاصل. انّها الّتی لاجلها یفعل الفاعل. هو الشّی‌ء الّذی لیس وجوده هو بسبب تال غیره، لکنّ وجود سائر الاشیاء بسببه. الشّی‌ء الّذی بسببه تکون الاشیاء، هی الغایة. هو الّذی من اجله یکون شی‌ء شی‌ء من الموجودات.هو الّذی لیس وجوده فی الشّی‌ء من اجل بسبب آخر فی الشّی‌ء والّذی هو غایة.

---

( العلّة الماهیّة) الی ما یکون علّة بمباینتها (الذّات) ینقسم الی ما یکون علّة للایجاد بان یکون الایجاد لاجله هو الغایة. غایة الشّی‌ء ما الیه یتحرّک، ومتی وصل الیه وقف. علّت ناقصه منقسم می‌شود به آن که جزئی باشد از معلول وبه آن که جزئی نباشد از آن، وآن چه جزء نیست از آن یا لاجله المعلول است وآن غایت است... ما یکون خارجا عن المعلول امّا ما لاجله الشّی‌ء وهو الغایة... هی ما یفاد لاجله الوجود، سواء کان نفس الفاعل او اعلی منها. (کذا فی المصدر، ولعلّ تانیث الضّمیر باعتبار لفظة «نفس الفاعل). الغایة الحقیقیّة هی آخر ما ینتهی الیه الفعل ویسکن لدیه الفاعل المقتضی، کما انّ المبدا فی الحقیقة اوّل ما یفتقر الیه صدور الفعل.

---